Akran zorbalığı nedir?

27 Eyl Akran zorbalığı nedir?

Akran zorbalığı nedir?

Akran zorbalığı çocuğun kendi yaş grubundaki çocuk ya da çocuklar tarafından sürekli ve kasıtlı olarak sözel ya da fiziksel kötü muameleye maruz kalması olarak açıklanabilir. Akran zorbalığı aynı yaş grubundaki çocukların diğer çocuklara yaptığı bir istismar durumudur.

Akran zorbalığını içinde barındıran 3 temel özellik;

• Yaşıt çocuklar arasında güç dengesizliğinin (fiziksel, sosyal ve zihinsel farklılıklar vb.) olması,
• Davranışın kasıtlı olarak gerçekleştirilmesi,
• Zorbalık davranışının süreklilik göstermesidir.

Akran zorbalığı hem yapan hem de maruz kalan birey için ciddi olumsuz sonuçlara yol açabilir. Bu konuda yapılan araştırmalarda her 3 çocuktan 1’inin bu zorbalığa maruz kaldığını her 5 çocuktan 1’inin ise bu davranışı gösterdiği görülmüştür.

Akran zorbalığı hangi yaşlarda başlar? Akran zorbalığı nedir?

Çocukların ilk defa bir arada sosyalleştikleri dönemde akran zorbalığı başlar. Akran zorbalığı daha çok okul içinde yaşanan bir durumdur. Okulun büyüklüğü, bulunduğu bölge, o bölgede yaşayan ailelerin eğitim seviyeleri ve çocukların sosyoekonomik sınıfları zorbalık seviyesinde oldukça etkilidir. Genel hatları ile 7 ve 15 yaş aralığında görülür. Çocukların daha zihinsel gelişimlerini tamamlamadıkları bu dönemlerde akran zorbalığı en üst seviyeye ulaşır. İlkokulla hatta okul öncesi dönemde başlayan zorbalık en şiddetli dönemini ortaokul ve lisenin başlarında gösterirken lise döneminin sonlarına doğru düşüş eğilimine başlar. Zorbalığa uğrayan çocuk genellikle ilk sınıflarda olurken zorbalık gösteren çocuk daha üst sınıflarda olabilir. Daha küçük yaşta olan çocuklar fiziken de daha güçsüz olduklarından yaş ve fiziksel olarak ondan güçlü çocuklar tarafından mağdur olarak seçilmektedir.

Fiziksel olarak zorbalık genel olarak erkek çocuklarında yaygındır. Çocuklar yaş aldıkça kız öğrencilerde zorbalık azalırken erkek öğrencilerde fiziksel zorbalık artış göstermektedir.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan bir araştırma sonucunda yaygın olarak görülen zorbalığın başında sözel zorbalık bulunmaktadır. Sözel zorbalığı takip eden fiziksel zorbalıkken, söylenti yayma gibi zorbalıkların son sıralarda olduğu gözlenmiştir.

Ancak akran zorbalığına uğrayan ve maruz kalan bireylerde bu durum ciddi travmalara neden olur. Akran zorbalığı nedeniyle bireyin üzerindeki etkiler okul dönemi ile sonlanmaz. Yıllar içinde  bu travmaların etkileri devam eder. Akran zorbalığı yapan çocuklar yetişkin olduklarında bunu iş, aile ve sosyal hayatlarına taşımaya devam ederken akran zorbalığına uğrayan kişiler ise özgüven eksikliği, hak arama konusunda yetersizlik gibi duygulardan kendilerini kurtaramayarak hayatlarına sürdürürler. Bulgular zorbalığın bu bireylerde topluma ayak uyduramama gibi sorunlara neden olduğunu göstermektedir. Bu travmaların hayatları boyunca birey üzerinde etki bırakabildiği için toplum sağlığı açısından sorunlar teşkil ettiği gözlenmektedir.

Akran zorbalığının nedenleri nelerdir? Akran zorbalığı nedir?

Akran zorbalığı konusunda bir genelleme yapılacak olursa şu şekilde sıralayabiliriz;

• En önemli faktör güç dengesizliğidir. Diğer çocuklardan sosyal, fiziksel olarak güçlü olduğunu düşünen çocuk bu gücü arkadaşları üstünde kullanır ve kendini bu şekilde kabul ettirmek ve kanıtlamak isteyebilir. Güç dengesizliği zamanla zorbalık yapan grup içinde de yaşanabilir. Ama akran zorbalığının altında yatan asıl neden fiziksel, sosyal, ekonomik ve kültürel güç dengesizliğidir.
• Akran zorbalığı yapan çocuklar kendilerine izledikleri bir filmden ya da sosyal medyadan bir idol belirleyip ya da bir karakter seçip onun kötü huyları ve davranışlarını tekrar ederek ve arkadaşları üzerinde kullanarak sergileyebilir.
• Aile içindeki kaos da akran zorbalığını etkileyen önemli faktörler arasındadır. Ailevi problemler ve aile içi şiddet çocukların öfke duygularını güçlü hissetmelerine neden olan durumlardadır. Öfke kontrolü konusunda başarısız olmasına ve bunu arkadaşlarına karşı kullanmasına neden olabilir.
• Yalnız kalma korkusu da çocukların akran zorbalığı yapmalarına sebep olabilir. Okullarındaki ya da mahallerindeki baskın grubun içinde yer alabilmek ve dışlanmamak için bu tarz davranışları sergileyebilir. Kendilerini ait oldukları gruba kanıtlamak için de bu şekilde davranışlara baş vurabilir.

Akran zorbalığına maruz kalan çocuk, kendini koruyabilecek fiziksel, zihinsel ve ekonomik gibi güçlerden yoksun olduğu için kendini koruyamaz ve korkar. Bu korku nedeniyle ailesi ve öğretmenleri gibi kendilerini koruyabilecek ve bu durumda yardım alabileceği kişilerden durumu saklar ve anlatmaktan çekinirler. Bu durum da bu sürekli zorbalık döngüsünden çıkamamalarına neden olur.

Akran zorbalığı türleri nelerdir? Akran zorbalığı nedir?

Akran zorbalığı genel hatları ile el alındığında kişinin karşı tarafa zarar veren her türlü fiziksel ve duygusal davranışları akran zorbalığının temelini oluşturur. Daha ayrıntılı olarak gruplamak istersek akran zorbalığının türlerini şu şekilde sıralayabiliriz;

• Sözel Akran Zorbalığı

Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre en sık rastlanan zorbalık türü sözel akran zorbalığıdır. Karşı tarafı küçük düşürmek için söylenen her söz bu türün içinde yer almaktadır. Örneklendirecek olursak, lakap takmak, küçük düşürücü ve onur zedeleyici sözler söylemek, hakaret etmek, küfretmek, kaba ve çirkin ifadeler kullanmak, kişinin hakkında dedikodu çıkarmak/yaymak ve tehdit etmek olarak sıralanabilir.

Ayrıca boy, kilo, gözlük, ten rengi, diş teli ve kıyafet nedeniyle dalga geçmek ya da kekemelik, pelteklik gibi kurları dalga konusu haline getirmek sözel akran zorbalığında oldukça fazla kullanılmaktadır.

• Fiziksel Akran Zorbalığı

Akran zorbalığı yapan kişinin fiziksel olarak daha güçsüz olan kişiye uyguladığı her türlü fiziksel şiddet bu türün içerisindedir.  Örneklendirecek olursak, itmek, vurmak, tükürmek, tekme atmak, düşürmek için çelme takmak, kesici delici aletlerde saldırmak vb. bu tür rahatsız edici davranışlar bireyin kişisel alanına izinsiz girmek olarak tanımlandığından bu davranışlar taciz olarak değerlendirilebilir.

• Sosyal-Duygusal Akran Zorbalığı

Bu zorbalık türünde zorbalığa uğrayan kişi zorbalık yapan tarafından sosyal ortamlardan, oyun takımlarından, ders gruplarından ve diğer aktivitelerden dışlanır. Onunla konuşulmaz ve konuşan kişiler de konuşmamaları konusunda tehdit edilir. Zamanla sosyal ortamda yokmuş gibi davranılarak görmezden gelinir. Örneklendirecek olursak, kişinin kişiler arası ilişkilerine zarar vermek, fiziksel gücünden daha ağır şeyleri yapması istenerek sosyal ortamda küçük düşürmek, konuşmamak, yok saymak, yardımcı olmamak, hakkında iftiralar atarak yalnızlaştırmak, herkesin görebileceği yerlere hakkında kötü yazılar yazmak vb. sıralanan bu davranış ya da davranışlar nedeniyle mağdur sosyal ortamda itibarsızlaşır ve yalnızlaşır.

• Cinsel Akran Zorbalığı

Cinsel akran zorbalığı kişinin istemediği her cinsel söz ya da davranış olarak açıklanabilir. Örneklerle açıklamak gerekirse, elle ya da konuşarak sarkıntılık etmek, mağdurun kıyafetini açmak ya da rızası dışında çıkarmak, hakkında cinsel dedikodu çıkarmak ve yaymak, cinsel imalarda bulunmak, rahatsız edici cinsel şakalara maruz bırakmak vb. bu tarz utan verici cinsel davranışlar bu türün içerisinde sıralanabilir.

• Siber Akran Zorbalığı

Çağımızda yaygınlaşmaya başlayan yeni akran zorbalıklarından biri de siber zorbalıktır. Sosyal medya platformlarında kişiyi küçük düşürmek ve rahatsız etmek gibi davranışlar siber zorbalığa girer. Yine örneklenmesi gerekirse, kişi hakkında sürekli iftira içeren kötü paylaşımlarda bulunmak, kişinin paylaşımları altına rahatsız edici yorumlar yazmak, paylaşılan fotoğraflarla dalga geçmek, fotoğraflardaki fiziksel özelliklerle ilgili kaba yorumlar yapmak vb.

Ayrıca kişinin görülmesini istemediği fotoğraflarını ya da telefon numarası gibi kişisel bilgilerini sosyal medya platformlarında yaymak ya da yamakla tehdit etmek siber zorbalığa örnektir.

• Eşya Zorbalığı

Zorbalığa uğrayan kişinin eşyalarına el konulması ya da rızası dışında kullanılması eşya zorbalığı olarak açıklanabilir. Kişinin yiyeceğini almak, parasını almak ya da zorla bir şeyler ısmarlatmak gibi davranışlar bu türe örnek olarak verilebilir.